Enkonduko
Mi trovis la etimologia vortaro de András Rajki. Estas vortprovizlisto kiu montras la fonto de la vorto. Tiu listo ne estas kompleta sed montras la plimulto da baza esperantaj vortoj. Mi tuj volis esplori la fontlingvo de plimulto da Esperanto vortoj. Mi verkis ilustraĵojn de statistikaj datumoj en majo [Mastodon, EN].
Plie, “Esperanto” eldono 1378 (4) de aprilo 2023 de UEA montras la grandeco de membraro per lando. Mi vidis la tutan numeron en tiu eldono sed mi miris pri la proporcio da membroj per lando kontraŭ nacianoj. Mi trovis tiujn datumojn per Vikipedio.
Ilustraĵo unu: Etimologio
Mi prenis 20 minutojn por trovi la Etimologia Vortaro de Esperanto by András Rajki (2006). Mi prenis 20 minutojn plie por konverti la PDF dosieron al tekstdokumento kaj kalkuli ĝin per python. Mi prenis 20 minutojn fine por bildigi la resulton kun LibreOffice.
La vortaro montras proksime 4800 erojn. La ligita versono ne enhavas lian rimarkojn. Mi remencias ilin ĉi tie:
-
András Rajki enfokusigis al denaskaj lingvoj de Zamenhof: pol, rus, yid.
-
Zamenhof tre interesiĝis pri la litovian, la germanan kaj lernis la aliajn lingvojn en la figuro; krom la nederlanda. András aldonis ĝin intence.
-
La greka kaj la hispana ofte ne estas montrita intence.
-
Ne-indogermanaj lingvoj aperus sed estas preterlasa. Por ekzemplo la aramea kaj la hebra.
Nun mi konkludis:
-
Estas pli bonaj datumbazoj, sed la vortaro de András estas tre simpla por kalkuli.
-
Mi normaliĝis la identigilo al ISO 639-3. For la greka, András nur esploris la antikva greka vortporvizo (grc, ne ell).
-
Laŭ mi, la hispana estus en la unua tri lokoj per strikta aliro. Eble en la unua loko.
-
Pierre Janton faris tiun anglan rimarkon: “More than 75% of the lexemes are taken from Latin languages, in particular from Latin and French, and 20% from the Anglo-germanic languages, the remaining include loan-words from Greek, above all scientific ones, Slavic languages and, for a very small proportion from Hebrew (amen), Arabic (alkazabo) and Japanese (anzuo), etc.”
Mi ankaŭ trovis tiujn interesajn ligilojn:
La fina ilustraĵo sekvas:
Ilustraĵo du: UEA membraro
Mia afabla Esperanta amiko donis al mi eldono 1378 (4) de “Esperanto”. “Esperanto” estas la gazeto de UEA, kiu estas la plej granda Esperanto asocio tra la mondo laŭ mi. La fina paĝo montras la grandeco de oficialaj UEA membraro per lando en 2022. Por Ĉinio la numbero estas 1411, 869 por Germanio, kaj 975 por Japanio. Mi miris pri la numero rilate la nacianoj.
Mi nur uzis la landojn kiu havas pli ol 50 membroj. Mi ne konas la ĝustan limon sed mi uzis kvindek. Malgranda numero ankoraŭ povas gravi ĉar la lando eble havas malpli da nacianoj. Mi trovis la numero da nacianoj en la angla Vikipedio. Ofte la paĝo ne montras la numero de 2022. Tiam mi uzis la proksiman valoron (2023, k.t.p.).
Argentino; 109; 46044703
Albanio; 30; 2793592
Armenio; 3000756
Aŭstralio; 113; 26000000
Aŭstrio; 95; 9027999
Belgio; 305; 11697557
Benino; 73; 13754688
Bosnio-Hercegovino; 89; 3475000
Brazilo; 290; 203062512
Britio; 342; 60800000
Bulgario; 152; 6447710
Burundo; 395; 13162952
Ĉeĥio; 90; 10827529
Ĉilio; 52; 18549457
Ĉinio; 1411; 1411750000
Danio; 117; 5935619
Finnlando; 174; 5614571
Francio; 713; 68042591
Germanio; 869; 84270625
Hinda Unio; 81; 1428627663
Hispanio; 328; 47222613
Hungario; 161; 9678000
Indonezio; 83; 277749853
Irano; 130; 87590873
Israelo; 130; 9745760
Italio; 534; 58853482
Japanio; 975; 124840000
Kanado; 137; 39858480
Kolombio; 172; 49336454
Kongo (Dem. Resp.); 136; 111859928
Korea Resp.; 314; 51966948
Kroatio; 112; 3871833
Kubo; 451; 10985974
Latvia; 98; 1842226
Litovio; 119; 2862380
Luksemburgo; 106; 660809
Madagaskaro; 57; 28812195
Meksiko; 162; 129875529
Nederlando; 252; 17886100
Nepalo; 76; 30666598
Norvegio; 114; 5488984
Pakistan; 55; 249566743
Peruo; 55; 32440172
Pollando; 272; 38036118
Rusio; 198; 147182123
Serbia; 81; 6647003
Slovenio; 112; 2116972
Svedio; 246; 10481937
Svislando; 183; 8738791
Ukrainio; 101; 36744636
Usono; 607; 333287557
Vjetnamio; 139; 99460000== Membraro entute
Albanio 30
Ĉilio 52
Peruo 55
Pakistan 55
Madagaskaro 57
Benino 73
Nepalo 76
Serbia 81
Hinda Unio 81
Indonezio 83
Bosnio-Hercegovino 89
Ĉeĥio 90
Aŭstrio 95
Latvia 98
Ukrainio 101
Luksemburgo 106
Argentino 109
Slovenio 112
Kroatio 112
Aŭstralio 113
Norvegio 114
Danio 117
Litovio 119
Israelo 130
Irano 130
Kongo (Dem. Resp.) 136
Kanado 137
Vjetnamio 139
Bulgario 152
Hungario 161
Meksiko 162
Kolombio 172
Finnlando 174
Svislando 183
Rusio 198
Svedio 246
Nederlando 252
Pollando 272
Brazilo 290
Belgio 305
Korea Resp. 314
Hispanio 328
Britio 342
Burundo 395
Kubo 451
Italio 534
Usono 607
Francio 713
Germanio 869
Japanio 975
Ĉinio 1411
== Proporcio per lando
Hinda Unio 0.00001 %
Pakistano 0.00002 %
Indonezio 0.00003 %
Ĉinio 0.00010 %
Kongo (Dem. Resp.) 0.00012 %
Meksiko 0.00012 %
Rusio 0.00013 %
Vjetnamio 0.00014 %
Brazilo 0.00014 %
Irano 0.00015 %
Peruo 0.00017 %
Usono 0.00018 %
Madagaskaro 0.00020 %
Argentino 0.00024 %
Nepalo 0.00025 %
Ukrainio 0.00027 %
Ĉilio 0.00028 %
Kanado 0.00034 %
Kolombio 0.00035 %
Aŭstralio 0.00043 %
Benino 0.00053 %
Britio 0.00056 %
Korea Resp. 0.00060 %
Hispanio 0.00069 %
Pollando 0.00072 %
Japanio 0.00078 %
Ĉeĥio 0.00083 %
Italio 0.00091 %
Germanio 0.00103 %
Francio 0.00105 %
Aŭstrio 0.00105 %
Albanio 0.00107 %
Serbia 0.00122 %
Israelo 0.00133 %
Nederlando 0.00141 %
Hungario 0.00166 %
Danio 0.00197 %
Norvegio 0.00208 %
Svislando 0.00209 %
Svedio 0.00235 %
Bulgario 0.00236 %
Bosnio-Hercegovino 0.00256 %
Belgio 0.00261 %
Kroatio 0.00289 %
Burundo 0.00300 %
Finnlando 0.00310 %
Kubo 0.00411 %
Litovio 0.00416 %
Slovenio 0.00529 %
Latvio 0.00532 %
Luksemburgo 0.01604 %Konkludo
La ilustraĵoj montras ke la franca, la itala, kaj la angla gravas por la plimulto de la vortprovizo (krom la hispana intence). Cetere Luksemburgo, Latvio, Slovenio, Litovio, kaj Kubo estas landoj kun granda proporcio da UEA membroj. Kvankam Ĉinio havas la plej granda numero da membroj, la proporcio estas malgranda. Por ekzemplo, Kubo kaj Burundo venkas.
Amuzaj projektoj!